Een telefoontje voor een toespraak op 17 januari 2021, Dag van het Jodendom in Maastricht, een lezing in maart 2021 en een verzoek om 9 december 2020 vooral vrij te houden in mijn agenda. O ja, een email van een lid van de Tweede Kamer die mij dankt voor de toezending van mijn dagboek van donderdag. De inhoud heeft haar nog net op tijd bereikt om het mee te nemen in het debat over racisme. En een verzoek of ik zondag aanstaande, bij een receptie vanwege een 25-jarig huwelijksfeest van een RK-echtpaar, spontaan een toespraak wil houden en dan ook spontaan graag beginnen met een mop, liefst een die betrekking heeft op het 25-jarig huwelijk.
En inderdaad weet ik er wel een. Moos en Saar zijn 25 jaar getrouwd. Moos belooft Saar een prachtige vakantie op de Zuidpool. Saar is helemaal beduusd. Wow! Als ik dit enorme cadeau krijg voor ons 25-jarig huwelijksfeest, wat krijg ik dan als we 50 jaar zijn getrouwd? De rest van de grap is verder niet zo belangrijk, maar omdat ik steeds mezelf moet aanpassen aan de mij omringende omgeving, ‘rekening houden met’ heet zoiets, heb ik de namen Moos en Saar in het RK-zuiden aangepast en ga ik deze grap vertellen niet over Moos en Saar, maar over Johannes en Catharina. Ik ben wel benieuwd of Johannes en Catharine het net zo goed doen als Moos en Saar.
Waarom ik speciaal afreis naar Cadier en Keer, een “voorstad” van Maastricht, om een 25-jarig huwelijksfeest bij te wonen? Wel, ik zal daar niet de enige zijn en ook niet de enige uit Joods Nederland. Dit jubilerende echtpaar staat met hun beweging binnen Katholiek Nederland vooraan in de rij om Israël en het Joodse volk te steunen. Je zou die beweging kunnen vergelijken met Christenen voor Israël, alleen dan wel katholiek en ook heel anders. Voor mij als in/outsider wordt het verschil tussen RK en Protestant steeds meer zichtbaar en al filosoferend begin ik steeds meer te beseffen dat ‘tolerantie’ makkelijker is uitgesproken dan nageleefd. De medemens in zijn waarde laten is, op z’n zachtst uitgedrukt, erg lastig als zijn of haar leefwijze jouw beginselprincipes verwerpt. Laat ik terugblikken naar de jaren dat in Ierland de protestanten en de katholieken elkaar letterlijk vermoorden. Ik kon het nooit plaatsen. Christenen die elkaar naar het leven staan!? Maar naarmate ik beter de verschillen tussen RK en Protestant begin te beseffen, kan ik de strijd plaatsen.
Maar de brandende vraag voor mij blijft: was de godsdienststrijd het doel of het middel? En naarmate ik oorlogen ga analyseren wordt het mij steeds duidelijker dat de grote gemene deler van alle oorlogen weinig te maken heeft met idealen, maar louter en alleen met macht. En die hunker naar macht is weer gekoppeld aan persoonlijke belangen zoals geld en ontucht. Het past echter niet om hardop te zeggen dat er gestreden wordt voor het verkrijgen van persoonlijke macht en daarom wordt de strijd verpakt in een ideaal, bijvoorbeeld een godsdienst. Grote leiders ‘gebruiken’ dan het volk om zichzelf te verrijken. Maar dat volk moet je als leider dus achter je zien te krijgen. Dat volk dat voor jou gaat strijden zal gemotiveerd moeten worden en dus wordt er een ideaal uit de kast gehaald, bijvoorbeeld een godsdienst of een levensvisie zoals het communisme of de secularisatie. Ja, secularisatie. Ook secularisatie is een levensbeschouwing en kent, gelijk godsdiensten, ook vormen van extremisme.
Maar de nieuwste godsdienst heet, mijns inziens: antiracisme. Ik zie mensen knielen, ik zie hoe een individu tot heilige wordt verklaard, ik zie hoe er wordt opgeroepen tot een beeldenstorm, ik hoor de antisemitische slogans. Een godsdienst of een levensbeschouwing, zoals bijvoorbeeld ook het communisme, kan een zeer zuiver, welgemeend en idealistisch uitgangspunt hebben. Maar het onzuivere en enge is als er rondom dat zuivere beginsel een ideologie ontstaat doorspekt (om even een niet Joodse uitdrukking te gebruiken) met egoïsme, machtsstrijden, geld, roem, persoonlijke fysieke belangen, overspel en ontucht. Kijk naar de vriendenkring van Epstein! Hoe kan het dat zijn leefwijze werd getolereerd en gedragen? Hoe kan het dat de wereld zijn ogen sluit voor vrouwenhandel, ontucht, overspel, pedofilie?
In het deel van de Thora dat vorige week centraal stond lazen wij: Dit is de wet van de Thora (Numeri 19:2). En de wet die dan besproken wordt is de wet van de Rode Koe. Een wet die te maken heeft met rein en onrein. Een wet die zelfs koning Salomon niet kon begrijpen. En juist die wet wordt genoemd: Dit is de wet van de Thora. De wereld zit vol met valkuilen, vol met mensen die van elkaar verschillen, vol met manieren om de Eeuwige te dienen. Kunnen we dat vatten, plaatsen, begrijpen? Neen. En dus? We moeten voortdurend het kaf van het koren scheiden. Accepteren dat mensen onderling van elkaar verschillen en vanuit dat inzicht samen aan een betere wereld werken.
Toen het Joodse volk de slavernij in Egypte had verlaten moesten ze door de Schelfzee trekken op weg naar de berg Sinai, de Tien Geboden. Het volk bestond uit twaalf stammen. Iedere stam had in die zee zijn eigen pad, zijn eigen tunnel. Ze kwamen allen vanuit dezelfde positie en hadden ook hetzelfde doel voor ogen. Maar hun wegen waren wel verschillend. In de Joodse filosofie wordt uitgelegd dat tussen die verschillende paden een doorzichtige wand was.
Anders geformuleerd en geglobaliseerd: ieder volk en ook ieder individu, heeft hetzelfde uitgangspunt. Ook de richting dient voor ieder mens dezelfde te zijn. Maar ieder heeft wel zijn eigen specifieke pad. Maar ondanks die diversiteit: oog en begrip voor de weg van de ander!
Gedurende coronatijd houdt Opperrabbijn Jacobs een dagboek bij voor het Joods Cultureel Kwartier. CIP publiceert deze bijzondere stukken dagelijks.
