Wederom zit ik aan boord van de Stena-line op weg (naar ik hoop) naar Hoek van Holland. Opgestaan om 5 uur, om 6 uur vertrokken en nu varen we dus richting de BBQ in Bussum die om 19:00 uur begint, maar ik mag later komen. We zitten in de lounge hetgeen me de mogelijkheid biedt om aan mijn dagboek te werken, e-mails te beantwoorden en een ziekenbezoek (per video) af te leggen aan iemand die net is geopereerd (het gaat B”H goed met hem!) en een telefoontje naar een ander die morgen onder het mes gaat. Hoewel het helaas regelmatig voorkomt dat personeel niet onvriendelijk is, maar ook niet vriendelijk, was het deze keer heel fijn. Buitengewoon vriendelijk, een praatje gemaakt over koetjes en kalfjes, over de prijs van een hut overdag. En dus voelde ik me thuis. En dat is belangrijk. Niet dat ik dat echt nodig heb, maar toch. Woorden zijn zo belangrijk. Aandacht geven aan de medemens, ook als hij niet in nood is. Ik herinner mij een gesprek van jaren geleden met een mevrouw die een ernstige operatie had ondergaan. Maanden moest ze in het ziekenhuis blijven (dat kon toen nog!) om te herstellen. Ze heeft het gelukkig overleefd en kon het dus navertellen. En dat heeft ze gedaan. En ik vroeg haar dus wie haar de meeste steun heeft gegeven in haar situatie die bijna uitzichtloos leek. Haar antwoord? De schoonmaakster die iedere dag opgewekt, gezellig en welbespraakt haar kamer kwam opruimen en haar bed verschonen. Ik had verwacht dat de psycholoog, de behandelend specialist of de verpleegster het hoogst zou storen, mais non: de schoonmaakster die gezellig, terwijl ze haar werk deed, sprak over het weer, de toestand in de wereld en steevast aangaf dat ze er iedere dag beter uitziet! De beroemde rabbi Noah Kekhivitzer (ik had nog nooit van hem gehoord, maar mij werd verteld dat hij erg beroemd is, dus zal dat zeker kloppen, hoop ik) heeft gezegd: De mens wordt vaak in de Joodse filosofie een kleine wereld genoemd. Als hij zichzelf als klein beschouwt, is hij inderdaad een hele wereld. Maar als hij zichzelf als de hele wereld ziet, is hij klein. Mensen die zichzelf verafgoden zullen alleen dan vriendelijk zijn naar de medemens, als ze daarvan zelf kunnen profiteren. Maar als het ze niets oplevert…Die schoonmaakster deed haar taak en begreep dat ze tijdens het werk iets kon en mocht betekenen voor een ernstig zieke medemens, omdat ze zichzelf niet zag als de hele wereld, maar zich klein en onbelangrijk voelde. En juist vanuit die oprechte bescheidenheid kon ze daardoor zoveel betekenen voor de ander. Het bewijst een uitspraak van een andere rebbe die aangaf dat mensen in de loop der tijd doorgaans vergeten wat hun is gezegd en wat hun is geschreven. Maar het goede gevoel dat een ander hun heeft gegeven, heeft een bijna onbeperkte houdbaarheid. Het worden voor ons een paar drukke dagen. Morgen komt voor een bliksembezoek de rabbijn van Mariupol naar Nederland. Neen, niet om geld in te zamelen. Zoals het er nu naar uitziet, heeft hij geen geld meer nodig voor zijn werk in Mariupol. Alles vernietigd, niets overgebleven van zijn jarenlange inzet. Net voor de ‘speciale bevrijdingsoperatie’ was hij vertrokken. Niet gevlucht, maar hij ging voor twee weken naar Israël, zijn geboorteland, voor een operatie aan zijn voet. En toen kon hij niet meer terug, geheel tegen de verwachting in. Ik vermoed dat ik het volgende dagboek nog wel weer terug zal komen op het bliksembezoek.
Nu ga ik de laatste wijzigingen aanbrengen aan de toespraak die ik vandaag over precies een week mag uitspreken ter gelegenheid van de inwijding van een nieuwe Thora-rol in de sjoel van Middelburg. Uiteraard moet ik ook even nadenken over mijn toespraak dadelijk bij de BBQ in Bussum en dinsdag aanstaande mag ik een educatief boekje in ontvangst nemen in Apeldoorn. Ik ga nu even duiken in de correspondentie die ik hierover per e-mail heb ontvangen, want uiteraard wordt er van mij een toespraakje verwacht na het in ontvangst nemen van het boekje. Helaas lees ik in het programma dat ik net na de officiële aanbieding van het boekje, het moet overhandigen aan een leerling van de Anne Frankschool. Prima natuurlijk, maar naar het zich laat aanzien ga ik dus met lege handen naar huis!
Gedurende de coronaperiode en ook daarna houdt Opperrabbijn Jacobs een dagboek bij voor het Joods Cultureel Kwartier. NIW publiceert deze bijzondere stukken op www.niw.nl
Even weggeweest, dat wil zeggen dat ik maandagmiddag naar Schiphol ben gereden, auto geparkeerd, omdat ik prioriteit ben was het wachten voor de beveiliging aanzienlijk korter dan voor de grote meute, ook soleer door de douane en toen relaxen voor mijn vlucht om op tijd in Londen aan te komen. Op tijd, want ik zou via zoom spreken om 19:30 uur GB-tijd met een discussie over godsdienstige wetgeving versus de wet van het land. Maar kort voor vertrek werd mijn vlucht gecanceld. Een latere vlucht zou betekenen dat ik niet mee zou kunnen doen met de discussie waaraan parlementariërs zouden meedoen. En dus heb ik besloten om mijn vlucht uit te stellen tot dinsdag idioot vroeg en eerst weer door de douane en dan naar huis. Kort samengevat: de hele middag verkwist! Waarvoor dat goed was, weet ik niet. Maar ja, in essentie begrijpen we toch maar bar weinig van ons aardse bestaan, maar soms kun je toch iets plaatsen. Wie weet, dacht ik dus. De zoom-bijeenkomst was succesvol. Wat te doen als de Nederlandse wet botst met de religie, bij mij dus met de halaga, de Joodse wet. Dinsdag en woensdag, vandaag dus, de conferentie in Londen. Het was een conferentie van dayanim. Een dayan is een rabbijn die, om het verschil met een gewone rabbijn even heel populair met Jip en Janneke-taal uit te leggen, vergelijkbaar is met een professor die een kamergeleerde is en een theoreticus, en daarom door de veldwerkers geraadpleegd wordt voor bepaalde ingewikkelde kwesties. Nou reken ik mezelf niet een dayan, maar een gewone (veld)rabbijn. En dus vraagt u zich af: wat deed die Jacobs tussen die meer dan zeventig Europese dayanim? En het antwoord was: 1/ bijscholing, 2/ kennismaking 3/ ik ben een van de bestuurders van de RCE, Rabbinical Center of Europe, de organisator van de conferentie. Onderwerpen als het rabbinale beroepsgeheim, bepaling of iemand wel of niet Joods is en ook ingewikkelde kwesties als het draagmoederschap. Over dit laatste onderwerp werd niet gesproken over de vraag of het wel of niet is toegestaan van de Joodse wet, maar over de vraag wat de Halagische consequenties zijn t.a.v. bijvoorbeeld erfrecht of t.a.v. de vraag of het kind, opgegroeid in de baarmoeder van een niet-joodse vrouw, wel of niet Joods is. En dat zit weer gekoppeld aan de vraag of de draagmoeder gezien moet worden als een soort tweede moeder van wie het kind ook veel krijgt, of zien we de draagmoeder als een soort couveuse?
Maar is die ontreddering iets nieuws? We hadden vorige week een prachtige bijeenkomst in Brabant voor de leden van de chevre kadiesje, de vrijwillige dames en heren die de rituele reiniging van de overledenen geheel belangeloos verzorgen. Geweldig hun inzet. Het was een soort opfriscursus om de diverse wetten, gebruiken en de problemen die kunnen ontstaan, te bespreken. En plotseling kwam in mijn gedachten Opperrabbijn Dr. Jacob Fränkel zl. Hij was de opperrabbijn van Overijssel en waarnemend opperrabbijn van Brabant. Hij was de grootvader van mijn oma. Het klinkt ver weg, maar gelijk ik mijn oma goed heb gekend, heeft mijn oma haar grootvader uitgebreid meegemaakt. Wat dit van doen heeft met dit dagboek? Hij was ook een vluchteling. Zijn ouders hadden een bierfabriek in Polen/Rusland/Oekraïne. En toen die bierfabriek door de Tartaren onverwacht was aangevallen en volledig vernietigd, begrepen zijn ouders dat vluchten de enige uitweg was. En zo was hij in Nederland beland, berooid, fysiek zwak, alles achtergelaten en geen zicht op de toekomst. Mijn oma heeft mij als klein kind erover verteld, maar over de Tweede Wereldoorlog werd gezwegen. Wat mijn moeder mij wel vertelde, en dat is me steeds bijgebleven, dat toen op 10 mei 1940 de Nazi vliegtuigen overvlogen, mijn opa uitriep: Oh, G’d, we gaan eraan!
Ik ben aan het bijkomen. Nou ja, bijkomen? Vandaag de hele dag zitten schrijven en afspraken gemaakt voor het afleggen van pastorale bezoekjes de komende week.
